Werk en mantelzorg: een onmogelijke combinatie?
Tips voor werkende mantelzorgers en werkgevers
Werk combineren met mantelzorg is heel gewoon. Maar liefst één op de vier medewerkers is mantelzorger en zorgt voor een naaste. En dit aantal zal de komende jaren alleen maar toenemen. Een kwart van deze medewerkers heeft moeite met deze combinatie. Het is dan ook niet moeilijk je voor te stellen dat overbelasting op de loer ligt. Met ziekte of uitval op het werk als mogelijk gevolg. Kunnen medewerker en werkgever hier iets aan doen? Zeker!
Werkende mantelzorgers in cijfers
- 16% van de werkende mantelzorgers is negatief over de balans tussen werk en mantelzorgtaken.
- 45% van de werkende mantelzorgers ervaart een hoge drempel om de combinatie werk en mantelzorg bespreekbaar te maken.
- Mantelzorgers die steun ervaren, melden zich 3 keer minder ziek dan mantelzorgers die geen gehoor vinden bij hun werkgever.
- Wordt de combinatie als slecht ervaren, dan denkt 39% aan het zoeken van een andere werkgever, bij een goede combinatie is dit slechts 5%.
- HR-managers schatten het aandeel verzuim door mantelzorg op 18%.
Mantelzorger aan het woord
Mike, 41 jaar, fulltime leerkracht van groep 7 en mantelzorger van zijn moeder, die sinds anderhalf jaar ernstig ziek is. Sinds kort werkt Mike tijdelijk een dag minder, omdat de combinatie van mantelzorg en werk hem de laatste tijd te veel energie heeft gekost.
‘Voor het heen-en-weer-rijden naar het ziekenhuis moet ik steeds opnieuw een aanvraag indienen bij mijn leidinggevende, omdat er op dat gebied niets is vastgelegd op mijn werk. Ik weet niet veel van bijzonder verlof of zorgverlof etc. Mijn werkgever heeft hier geen tijd voor waardoor ik steeds opnieuw moet vragen of ik een uurtje eerder weg kan als mijn moeder naar het ziekenhuis moet.
Met andere collega’s heb ik het nooit over mijn mantelzorgtaken, omdat ik denk dat ik de enige ben. Ook ben ik druk met administratie, er moet namelijk steeds van alles geregeld worden; mijn moeder krijgt ondersteuning via de Wmo en heeft een pgb. Dat is veel regelwerk. Ook is er veel wat geregeld moet worden rondom de ziektekostenverzekering als we medische hulpmiddelen moeten aanvragen. De gemeente heeft nu ook gevraagd of mijn moeder een aanvraag voor een Wlz-indicatie wil doen. Ja…dat ligt natuurlijk op mijn bordje.
Ik doe veel voor mijn moeder met plezier, maar daarnaast moet ik dus ook veel regelwerk doen, wat onduidelijk is. Op mijn werk was dit te merken; ik ben moe, heb weinig concentratie en ik merk dat ik mijn werk minder leuk begin te vinden’.
Moe
Bovenstaande is herkenbaar voor veel werkende mantelzorgers. Zij zijn moe, voelen zich bezwaard en blijven zoeken naar de juiste combinatie van werk en mantelzorg. Tussendoor raken zij de weg kwijt in regeltaken en afspraken voor hun dierbare waarvoor zij de mantelzorg verlenen. Als mantelzorgers niet oppassen, loopt de druk zo hoog op dat het combineren van werk en mantelzorg niet meer mogelijk is en zij uitvallen.
Verantwoordelijkheid bij werkgever én werknemer
Om negatieve effecten van mantelzorg op het werk te voorkomen is het belangrijk dat medewerker én werkgever verantwoordelijkheid nemen. De medewerker kan zelf keuzes maken die hem helpen werk en mantelzorg te combineren, zoals het (tijdelijk) inkorten van de werkweek of in de privé-situatie andere keuzes maken. Werkgevers kunnen zich afvragen welke rol zij willen vervullen richting werkende mantelzorgers. Komt een werkgever alleen wettelijke verplichtingen na door het aanbieden van verlofregelingen? Dan zullen deze regelingen in elk geval binnen de organisatie bekend moeten zijn. Of gaat de werkgever verder?
Wat kan de werkende mantelzorger doen?
Wat in ieder geval niét kan, is zomaar stoppen met mantelzorgen. Het is geen keuze of vrijwilligerswerk waar je zomaar een punt achter kunt zetten als het te zwaar wordt. Een naaste is ervan afhankelijk. Een mantelzorger zal dus iets anders moeten doen als het combineren van mantelzorg en werk (en het hebben van een privéleven) niet meer lukt en
overbelasting dreigt. Zelf zorgen voor een betere balans of hierbij hulp vragen. Dat dat nog niet zo simpel is, blijkt uit de aan werk gerelateerde valkuilen die de Stichting Werk en mantelzorg op een rij heeft gezet. Dit zijn er vijf, met tips voor werkende mantelzorgers.
Valkuil 1: ‘Ik houd werk en privé liever gescheiden’
Dit is goed mogelijk. Maar wat als de privésituatie (negatieve) invloed heeft op het werk? Als de leidinggevende en collega’s weten van de thuissituatie, is er vaak meer begrip en flexibiliteit.
Tip!
Wacht niet tot de combinatie werk en zorg je te veel is. Maak de situatie op tijd bekend en bespreekbaar en zoek samen met je leidinggevende naar oplossingen.
Valkuil 2: ‘Mijn collega’s staan al onder druk, ik wil hen niet nog meer belasten’
Als team doe je het werk met elkaar en ben je er voor elkaar. 39% van de mantelzorgers denkt dat collega’s werk niet kunnen of willen overnemen, terwijl 92% van de collega’s zegt dit wel te kunnen en te willen. Probeer dus niet teveel in te vullen voor anderen, maar ga het gesprek aan.
Tip!
Maak het bespreekbaar. Er is vaak meer mogelijk dan je denkt.
Valkuil 3: ‘Ik kan zowel mijn werk als mijn zorgtaken het beste zelf doen’
Mantelzorgtaken komen vaak bovenop alle andere activiteiten zoals werk, gezinsleven, sociale contacten, hobby’s etc. Voor je het weet is de ruimte in je agenda opgeslokt en blijft er weinig tot geen tijd voor jezelf over. Daarbij komt dat ‘nee zeggen’ en ‘grenzen bepalen’ niet altijd meevalt. Toch zijn dit belangrijke voorwaarden om de zorgtaken vol te kunnen houden.
Tip!
Zorg dat iemand anders de zorgtaken af en toe over kan nemen. Doe de dingen die jij leuk vindt en waar jij energie van krijgt. Dat is beter voor jou en voor de persoon voor wie je zorgt.
Valkuil 4: ‘Ik maak het wel bespreekbaar als ik het echt niet meer aankan’
Dit is de grootste valkuil van mantelzorgers. Als je wacht tot je zwaar- of overbelast bent, duurt het vaak een hele tijd voor je je weer fit voelt. Of je bent te laat. De stap van overbelast naar een burn-out is klein. Ook je collega’s en leidinggevende zien je liever fit op de werkvloer, dan ziek thuis.
Tip!
Maak zorgtaken op tijd bespreekbaar. Als je een disbalans ervaart tussen werk en zorg, trek aan de bel!
Valkuil 5: ‘Als ze weten dat ik mantelzorger ben, heeft dat negatieve gevolgen’
Een begrijpelijke angst in tijden van economische onzekerheid. Maar werkgevers en leidinggevenden waarderen medewerkers die openheid en verantwoordelijkheid tonen en belonen loyaliteit. Mantelzorgtaken geven je ook ervaring en expertise die anderen niet hebben. Benoem en benut die voor de toekomst.
Tip!
Kom zelf met ideeën en toon je betrokkenheid en inzet voor een goede oplossing voor beide partijen.
Schakel hulp in
Mantelzorgers die het lastig vinden om zelf bovenstaande tips in praktijk te brengen, kunnen hulp inschakelen. Bijvoorbeeld van een mantelzorgmakelaar. Een mantelzorgmakelaar zet de mantelzorger centraal en helpt overbelasting te voorkomen of te verhelpen. Hij of zij luistert, zoekt oplossingen voor knelpunten die de mantelzorger ervaart en helpt deze te regelen. Zijn er afspraken nodig op het werk? Dan gaat dat uiteraard in overleg met de werkgever. Wettelijke regelingen, cao’s en creativiteit helpen werkgever en medewerker samen bij het vinden van een voor iedereen goed werkende oplossing. De mantelzorgmakelaar heeft dan ook oog voor werkgever én werkende mantelzorger bij het helpen maken van afspraken.
5 tips voor werkgevers voor duurzaam combineren van werk en mantelzorg
Ontdek wie mantelzorger is
Leidinggevenden doen dat tijdens informele gesprekken, waarbij ze benadrukken dat het ‘logisch’ is dat iedereen daar op enig moment in zijn of haar leven mee te maken krijgt. Toon vooral begrip voor de situatie. Ook de medewerker beseft heel goed dat het werk gedaan moet worden, en dat wil hij ook graag blijven doen. Het gaat om de beste combinatie ontdekken voor hem of haar en het bedrijf.
Verdiep je in de mogelijkheden en regelingen
Er zijn tijdelijke verlofregelingen (kortdurend, betaald) en langdurend (onbetaald). Ook is er de Wet Flexibel Werken. Maar wat het beste werkt, hangt sterk af van de situatie. Dat is voor iedereen weer anders.
Verdiep je in de voordelen en nadelen voor de organisatie
Het imago als werkgever telt mee, net zoals de waarde en ontwikkelingsmogelijkheden van deze zorgende medewerker. Ook zijn er financiële gevolgen van uitval die kunnen worden voorkomen.
Houd constructieve gesprekken over mantelzorg en werken
Kunnen leidinggevenden met medewerkers praten over de invloed van privé-omstandigheden op het werk? Kunnen ze binnen zekere buitengrenzen zelf afspraken maken over de combinatie van werk en mantelzorg?
Breng mantelzorgers in de organisatie met elkaar in contact
Het uitwisselen van informatie, ervaringen en tips over de betere combinatiemogelijkheden kan veel stress en onzekerheid voorkomen.
Mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid
Bovenstaande tips passen bij het hebben van een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid. Hierin beschrijft de organisatie hoe het omgaat met werk en mantelzorg. Het laat zien dat mantelzorg bespreekbaar is op de werkvloer en geeft inzicht in mogelijkheden om werk en mantelzorg te combineren.
Positieve effecten
Veel zorgverzekeraars en steeds meer werkgevers vergoeden de tijdelijke inzet van een mantelzorgmakelaar, zodat de mantelzorger beter in balans komt. En dat is goed voor mantelzorger én werkgever. Naast positieve effecten in de privésituatie, leidt een betere balans van de werkende mantelzorger onder meer tot:
- Minder ziekteverzuim
- Minder grijs verzuim
- Verhoogde productiviteit
- Gemotiveerde werknemers
- Minder verloop en hierdoor minder kosten voor werving en selectie
- Aantrekkelijker werkgeverschap
- Kostenbesparing
De inzet van een mantelzorgmakelaar helpt individuele medewerkers en helpt organisaties bij het onder de aandacht brengen van het onderwerp mantelzorg. Het levert de werkgever 500 euro op als de inzet van een mantelzorgmakelaar één week uitval van de medewerker voorkomt.
Benieuwd naar wat ik kan doen voor werkende mantelzorgers?
Bronnen: SCP rapport 2019: werk en mantelzorg, onderzoek van GfK Nederland (2019), Stichting Werk en Mantelzorg, www.overduurzameinzetbaarheid.nl, Onderzoek Maatschappelijk kosten en baten van Mantelzorg uitgevoerd door Ecorys in opdracht van MantelzorgNL,